Zamki względne — relative pronouns

Aby zrozumieć, do czego służą relative pronouns, czyli zaimki względne, trzeba zacząć od krótkiego przypomnienia, czym są relative clauses, czyli zdania względne, a dokładnie zdania złożone podrzędnie przydawkowe.

co to są relative clauses

Relative clauses, czyli po polsku zdania względne to zdania składowe, w których zawarta jest informacja o danej osobie, przedmiocie, wydarzeniu, np:

playThe child who has a blue hat is English.	To dziecko, które ma niebieską czapkę, jest Anglikiem.
playThe house which is painted pink belongs to a famous singer.	Ten dom, który jest pomalowany na różowo, należy do słynnej piosenkarki.

Wyróżnione zdania to właśnie relative clauses, które precyzują nam, o kogo chodzi lub co mamy na myśli.

relative pronouns czyli zaimki względne

Aby wprowadzić zdanie względne używamy relative pronouns, czyli zaimków względnych:

playwho(m)*/that	który, która, które, którzy (odnosi się* tylko do ludzi)
playwhich*/that	który, która, które (odnosi się do przedmiotów, zwierząt i in.)*
playwhose	czyj, czyja, czyje, którego, której, których (używany do opisywania przynależności)

Warto nadmienić, że polski odpowiednik tego terminu gramatycznego jest mniej obrazowy od oryginału — angielski przymiotnik relative pochodzi od czasownika relate, czyli odnosić się, co już jest wskazówką, o jakie zaimki chodzi.

Popatrzmy na przykłady:

playThis is the artist who painted this picture.	To jest artysta, który namalował ten obraz.
playThe person who(m) I told the secret is not leaky!	Osoba, której powierzyłam tajemnicę, nie jest niedyskretna!
playThe girl that you smiled at is my girlfriend.	Dziewczyna, do której się uśmiechałeś, to moja dziewczyna.
playI bought a car which I fell in love with.	Kupiłam samochód, w którym się zakochałam.
playThat's the man whose dog keeps barking in front of my house.	To ten mężczyzna, którego pies cały czas szczeka pod moim domem.

A teraz przyjrzyjmy się po kolei każdemu z tych zaimków osobno.

zaimek względny who

Zaimek względny who odnosi się tylko do ludzi. Osoba, o której mowa, może w zdaniu pełnić funkcję podmiotu lub dopełnienia (w tym przypadku można stosować zamiennie whom), np:

podmiot	playThis is the artist who painted this picture.	To jest artysta, który namalował ten obraz.
	She is the woman who wants to marry me.	To jest kobieta, która chce mnie poślubić.
	He's one of those guys who never cry.	Jest jednym z tych facetów, którzy nigdy nie płaczą.
dopełnienie	playThe person who(m) I told the secret is not leaky!	Osoba, której powierzyłam tajemnicę, nie jest niedyskretna!
	She is the woman who(m) I want to marry.	To jest kobieta, którą chcę poślubić.
	They're the kind of people who(m) I'd rather avoid.	Są typem ludzi, których raczej bym unikał.

zaimek względny which

Zaimek względny which nie odnosi się do ludzi, tylko do rzeczy, zjawisk, itp.

podmiot	This is the poem which won the school competition.	To jest wiersz, który wygrał szkolny konkurs.
	Where's the booklet which was here in the morning?	Gdzie jest ta broszurka, która była tutaj rano?
	The rainbow which appeared after the rain was amazing.	Tęcza, która pojawiła się po deszczu była niesamowita.
dopełnienie	playI bought a car which I fell in love with.	Kupiłam samochód, w którym się zakochałam.
	This is the poem which I wrote for the school competition.	To jest wiersz, który napisałam na szkolny konkurs.
	Where's the booklet which I left here this morning?	Gdzie jest ta broszurka, którą zostawiłem tutaj rano?

zaimek względny whose

Zaimek względny whose wprowadza zależność dzierżawczą — jest używany do określania przynależności. Można go w zdaniu użyć zarówno w odniesieniu do ludzi jak i rzeczy, zjawisk, itd.

playThat's the man whose dog keeps barking in front of my house.	To ten mężczyzna, którego pies cały czas szczeka pod moim domem.
She is the teacher whose students never fail exams.	To nauczycielka, której uczniowie nigdy nie oblewają egzaminów.
It is the matter whose details I'd rather not discuss.	To sprawa, której szczegółów wolałbym nie omawiać.

zaimek względny that

Zaimek that może zastępować zaimki who, whom lub which, ale tylko w wypadku, kiedy nie występuje przed nim przecinek ani przyimek. Porównajmy przykłady, w których można stosować that z tymi, w których użycie that jest niedozwolone:

Najpierw przykładowe sytuacje, w których możemy użyć that zamiast who, whom lub which:

playWe want to employ a person who speaks five foreign languages fluently.	lub	playWe want to employ a person that speaks five foreign languages fluently.	Chcemy zatrudnić osobę która włada biegle pięcioma językami obcymi.
playThis is the girl whom I talked to yesterday.	lub	playThis is the girl that I talked to yesterday.	To ta dziewczyna, z którą rozmawiałem wczoraj.
playAt the restaurant they serve food which I like most.	lub	playAt the restaurant they serve food that I like most.	W tej restauracji podają takie jedzenie, które lubię najbardziej.

Gdy mamy przecinki i przyimki (in, at, on, etc.), wtedy dopuszczalna jest tylko wersja z who, whom lub which:

playThe students, who are very intelligent, take part in the contest.	Studenci, którzy są bardzo inteligentni, biorą udział w konkursie.
playThe room in which my baby sleeps is very airy.	Pokój, w którym śpi moje dziecko, jest bardzo przestronny.
playThe one, whom you gave the present, is my sister.	Ta, której wręczyłeś prezent, jest moją siostrą.

O tym, kiedy w zdaniach typu relative clause pojawiają się przecinki a kiedy nie — i dlaczego jest to istotne — przeczytacie w osobnym dziale, w którym wyjaśniamy, czym są defining relative clauses oraz non-defining relative clauses.

kiedy można opuścić who, whom, which, that

Zasada jest taka, że dozwolone jest opuszczenie zaimka who, whom, which, that , o ile nie odnosi się on do podmiotu, tylko do dopełnienia. Innymi słowy, zaimki who, whom, which, that mogą być opuszczone tylko wtedy, gdy nie odnoszą się do wykonawcy czynności.

Możemy omijać who, whom, which, that w zdaniach typu:

playIs there anything that I could do for them?	lub	playIs there anything I could do for them?	Czy jest coś, co mógłbym dla nich zrobić? (That* odnosi się do „czegoś", a podmiotem nie jest coś tylko ja, który mogę to coś zrobić.)*
playThe boy whom you tried to call was unavailable all week.	lub	playThe boy you tried to call was unavailable all week.	Chłopak, do którego usiłowałeś się dodzwonić, był poza zasięgiem przez cały tydzień. (You to podmiot, a whom* odnosi się do chłopca.)*
playShe is the person who I am going to live with.	lub	playShe is the person I am going to live with.	To jest osoba, z którą będę mieszkać. (Zaimek who* to ona, ale wykonywać czynność, czyli mieszkać, będę ja.)*
playThis is the surpsise which we prepared for you.	lub	playThis is the surprise we prepared for you.	To jest niespodzianka, którą dla ciebie przygotowaliśmy. (Zaimek which* odnosi się do niespodzianki, ale niespodzianka czynności nie wykonuje, tylko my.)*

Zaimków who, whom, which, that nie można opuścić, gdy mamy do czynienia ze zdaniami takimi jak:

playThe cat which sits on the sofa is very old.	Kot, który siedzi na kanapie, jest bardzo stary. (Kot wykonuje czynność, a więc jest podmiotem i niezbędne jest użycie which.)
playWhere is the student that fell asleep during my lesson?	Gdzie jest ten uczeń, który usnął podczas mojej lekcji? (Znów — nie można ominąć that, bo słowo to odnosi się do ucznia, czyli wykonawcy czynności.)
playMike who plays the piano lives in the same town as you.	Mike, który gra na pianinie, mieszka w tym samym mieście co ty. (Nie można pominąć zaimka who, bo odnosi się on do podmiotu, którym jest Mike.)

Zwróćmy również uwagę na to, że nigdy nie możemy opuścić whose — w tym przypadku zostaje nam tylko jedna opcja:

playA mother-in-law is a woman whose child is married.

Teściowa to kobieta, której dziecko jest po ślubie.

when, where, why w zdaniach typu relative clause

Dodatkowo, za pomocą zdań względnych możemy precyzować czas, miejsce i powody. W tym celu używamy:

playwhen	kiedy
playwhere	gdzie
playwhy	dlaczego

Dla zobrazowania kilka przykładów:

playThe times when I used to forgive you are over!	Czasy, kiedy ci wybaczałam, skończyły się!
playThis is the place where we are going to stay overnight.	To jest to miejsce, gdzie zostaniemy na noc.
playDo you really want to know the reason why I quitted school?	Czy naprawdę chcesz znać powód, dlaczego rzuciłem szkołę?