Procesy zapamiętywania, zapominania - algorytmy zapamiętywania, zapominania i SuperMemo.
Metoda i program SuperMemo powstały na podstawie badań nad procesami zapamiętywania i zapominania dlatego przy ich omawianiu warto zastanowić się również nad właściwościami naszej pamięci. Pamięć to zdolność rejestrowania i przechowywania pewnych zdarzeń zewnętrznych. Mogą nimi być odczucia bólu, hałasu i najróżniejsze obrazy. Elementy hałasu i obrazów składają się na dźwięki i zapisy języków. Są to słowa, wyrażenia i zdania, tworzące teksty, które chcemy i musimy zapamiętywać. Jest wiele rodzajów pamięci, ale dla naszych potrzeb interesujące są tylko dwa z nich: pamięć krótkotrwała i pamięć długotrwała.
Pamięć krótkotrwała służy do rejestrowania i przechowywania informacji nowych, z które spotykamy po raz pierwszy. Czas ich przechowywania jest dość krótki. Ogólnie można powiedzieć, ze informacje te są przechowywane do “następnego razu” (do następnej lekcji, następnego testu, do egzaminu lub do kolejnej sesji SuperMemo).
Proces ich zapominania zaczyna się natychmiast po ich zapamiętaniu. Przypomina to trochę wywoływanie zdjęcia zrobionego analogowym aparatem, bez procesu utrwalania obraz ginie.
Pamięć długotrwała służy do przechowywania zarejestrowanych w pamięci krótkotrwałej informacji w okresie dużo dłuższym. Te informacje też są zapominane, ale dużo wolniej.
Przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej odbywa się poprzez powtórki, czyli sprawdzanie ich i w razie potrzeby ponowne rejestrowanie.
Rejestrowanie nowych informacji w pamięci krótkotrwałej nazywamy ich ZAPAMIĘTYWANIEM, przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej nazywamy ich UTRWALANIEM.
Czas przechowywania informacji w każdej z tych pamięci nie jest stały i zależy od wielu czynników, m.in. od indywidualnych zdolności, stopnia zainteresowania danymi informacjami, ich wagi i stopnia wytrenowania intelektualnego studenta.
Jak wspomniałem wyżej, przenoszenie informacji z jednej do drugiej pamięci odbywa się poprzez powtórki, warto wiec się zastanowić nad harmonogramem powtórek. Najprostszy taki harmonogram podaje za Martyną Jacenko na swym blogu (http://www.besmart.pl/2007/09/szybka-nauka-slowek-czyli-min-dlaczego-tak-lubie-program-profesor-slownictwo-50/#comment-4053) BeSmart:
1 godzina po nauce
1 dzień
1 tydzień
1 miesiąc
6 miesięcy
Z pewnością jest to bardzo dobry harmonogram, ale sprawdza się głównie przy nauce dłuższych tekstów takich jak rozdziały podręczników, referaty naukowe czy artykuły prasowe. Nie jestem jednak pewien czy ktokolwiek go stosuje. Jakoś trudno mi uwierzyć, żeby uczeń gimnazjum i liceum pracował z kalendarzem, nie wierzę też, by uczniowie powtarzali przerobiony materiał po godzinie.
Algorytm ten ma jednak pewną wadę, nie bardzo nadaje się do nauki języków, zwłaszcza słówek. Przecież na każdej liście słówek znajdują się słówka o różnym stopniu trudności, tzw. słówka międzynarodowe, słówka podobne do polskich, słówka znane z powodu zainteresowań studenta.
Studenci na ogół uczą się głównie do egzaminu stosując metodę “Zakuć – Zdać – Zapić – Zapomnieć”.
Dwadzieścia kilka lat temu nie chciał się pogodzić z taką metodą nauki student biologii uniwersytetu poznańskiego Piotr Woźniak, który pod kierunkiem profesora Gorzelańczyka rozpoczął badania nad procesami zapamiętywania i zapominania informacji. Dzięki tym badaniom powstały metoda optymalizacji powtórek (nazwana metodą SuperMemo) i program SuperMemo.
Metoda optymalizacji powtórek wykorzystuje dwie właściwości pamięci DŁUGOTRWAŁEJ:
każda powtórka pozwala przechowywać informację dłużej od poprzedniej;
najskuteczniejsze są powtórki wykonywane w okresie zapominania, to znaczy “dopiero zapomniane” lub “właśnie zapominane”.
W metodzie SuperMemo każde słowo (wyrażenie, zdanie) ma WŁASNY HARMONOGRAM POWTÓREK, to czyni tę metodę tak skuteczną. Student nie musi sporządzać żadnych harmonogramów, wystarczy, że codziennie poświęci trochę czasu na pracę z programem SuperMemo.
Program SuperMemo jest trenażerem pamięci długotrwałej i jako taki nie ma zakodowanego algorytmu zapamiętywania.
Powtarzam ŻADNA WERSJA PROGRAMU SUPERMEMO NIE MA ZAKODOWANEJ WERSJI ZAPAMIĘTYWANIA.
Najlepszą i najskuteczniejszą wersją zapamiętywania jest tworzenie własnej bazy. Użytkownik czytając książkę lub rozdział podręcznika wybiera nieznane słowa, sprawdza je w słowniku, wybiera najbardziej właściwe znaczenie i wprowadza do bazy. Później w procesie nauki może pozytywnie ocenić 5[tel]% swoich odpowiedzi. To pozwala na ustalenie optymalnego cyklu powtórek.
W ten właśnie sposób powstały najlepsze komercyjne bazy SuperMemo:
- 40-tysięczna baza Piotra Woźniaka - Advanced English;
- 3-tysięczna baza Krzysztofa Biedalaka - Basic English;
- 2,6-tysięczna baza - English Grammar (jej autorką była studentka anglistyki);
- 40-tysięczna baza Piotra Cajzy - Vocabulary English.
Drugą metodą, również bardzo skuteczną, zapamiętywania w programie SuperMemo jest równoległe korzystanie z podręczników, na pdstawie których dane bazy powstały. Dotyczy to szczególnie baz:
- Angielski w 3 miesiące;
- First/Next Steps to English;
- Angielski? No problem!;
- Rozmówki angielskie w miesiąc.
Jakkolwiek napisałem wyżej, że program SuperMemo nie ma zakodowanego algorytmu zapamiętywania, to muszę napisać też, że ma w sobie narzędzie, które pozwala na opracowanie takiego algorytmu dla poszczególnych baz.
Najlepiej zaprojektowany ten algorytm został w bazach First/Next Steps to English, najsłabiej w Angielski? No problem! Plus. W bazach pakietu Extreme English niestety nie ma go.
Pomimo występowania tego algorytmu w wyżej wymienionych bazach zalecam korzystanie w procesie nauki z dołączonych do nich podręczników.