Rzeczowniki zbiorowe — collective nouns

Rzeczowniki zbiorowe (ang. collective nouns) są to rzeczowniki, które odnoszą się — a to ci niespodzianka — do zbiorowiska osób, zwierząt, roślin lub rzeczy, czyli są to wyrazy takie jak drużyna, zespół, komitet, klasa, stado, bukiet, kolonia, itd.

Najpierw przyjrzyjmy się najczęściej spotykanym rzeczownikom zbiorowych, które dotyczą ludzi.

collective nouns — grupy ludzi

playchoir chór
playaudience widownia
playorchestra orkiestra
playboard zarząd
playclass klasa
playcommittee komisja, komitet
playteam drużyna
playfamily rodzina
playarmy armia
playclub klub
playpublic publiczność; społeczeństwo, ludzie
playgovernment rząd
playcrew załoga, ekipa
playjury jury; ława przysięgłych
playcompany trupa teatralna; firma
playband zespół, grupa
playgang gang
playcrowd tłum
playgroup grupa
playstaff kadra, pracownicy
playclergy duchowieństwo
playcouncil rada
playunion związek

collective nouns a liczba czasownika

Wiele z tych przykładów to rzeczowniki policzalne, co sugerowałoby, że użyte w liczbie pojedynczej wymagają liczby pojedynczej czasownika. Skoro mówimy

My sister is on holiday.

dlaczego by nie powiedzieć

The orchestra is on holiday.

Niby można, ale...

Jeżeli mamy na myśli całość grupy, czasownik będzie użyty w liczbie pojedynczej. Po polsku mówimy tak samo: moja rodzina jest, drużyna zrobiła, orkiestra zagrała, itd. Mówimy wtedy o wszystkich członkach danej grupy, którzy jednocześnie biorą w czymś udział. Grupa ludzi jest wtedy postrzegana jako rodzaj instytucji, organizacji, np:

playThe company has moved its premises to Oslo. Firma przeniosła swoją siedzibę do Oslo.

Jeżeli natomiast odnosimy się do indywidualnych członków grupy, użyjemy czasownika w liczbie mnogiej. Będzie nam to łatwo zapamiętać, jeśli pomyślimy, że to tak, jakby po polsku powiedzieć: członkowie grupy, członkowie mojej rodziny – wtedy użyjemy przecież czasownika w liczbie mnogiej, prawda? Liczbą mnogą czasownika podkreślamy to, że traktujemy daną grupę bardziej podmiotowo, skupiając się na działaniach poszczególnych osób - zatem, wracając do przykładu o orkiestrze:

playThe orchestra is on a tour in Europe. Orkiestra jest na tourne w Europie. (Cały zespół pojechał razem.)
playThe orchestra are on holiday. The rehearsals will continue in September. Członkowie orkiestry są na wakacjach. (Dzięki liczbie mnogiej czasownika wiemy, że wyjechali osobno, a nie jako zespół.) Próby zostaną wznowione we wrześniu.

Podobnie:

playOur staff consists of over one hundred people. Nasz personel składa się z ponad stu osób. (Odnosimy się do grupy osób jako całości — czasownik jest w liczbie pojedynczej.)
playThe staff differ in their views on the new curriculum. Członkowie personelu mają różne opinie na temat nowego programu nauczania. (Mówimy o indywidualnych osobach i ich opiniach — czasownik jest w liczbie mnogiej.)
playOur class is going on a school trip next week. Nasza klasa jedzie w przyszłym tygodniu na wycieczkę szkolną. (Uczniowie razem jadą na wycieczkę.)
playOur class take part in various competitions. Uczniowie naszej klasy biorą udział w różnych zawodach. (Czasownik w liczbie mnogiej sugeruje, że mamy na myśli poszczególne osoby, a nie, że klasa startuje w zawodach razem.)
playThe government has come up with a new plan to reduce bureaucracy. Rząd wyszedł z nowym planem ograniczenia biurokracji. (Przedstawiona została wizja całego rządu, który wystapił jak jeden mąż.)
playThe government have expressed their opinions on the proposed changes in tax law. Rząd wyraził swoje opinie na temat proponowanych zmian w systemie podatkowym. (Poszczególni członkowie rządu powiedzieli, co myślą.)

* Może niektórych zainteresuje, że taka zasada jest stosowana w brytyjskiej odmianie języka. Amerykanie preferują tutaj czasownik w liczbie pojedynczej, z wyjątkiem rzeczownika family — ten pojawia się też z liczbą mnogą czasownika.

Natomiast trzy rzeczowniki zbiorowe:

playcattle bydło
playpolice policja
playpeople ludzie

zawsze występują z czasownikiem w liczbie mnogiej:

playThe cattle are hungry. Bydło jest głodne.
playThe police have caught the fugitive. Policja złapała uciekiniera.
playThe police have specially trained officers for handling such cases. Policja ma specjalnie przeszkolonych funkcjonariuszy do zajmowania się takimi sprawami.
playMore and more people are getting involved in politics. Coraz więcej ludzi angażuje się w politykę.
playPeople are strange. Ludzie są dziwni.

collective nouns a wybór zaimka

Z liczbą czasownika wiąże się też wybór zaimka, którym możemy zastąpić dany rzeczownik zbiorowy. Jeśli odnosimy się do grupy jako całości, co wymaga czasownika w liczbie pojedynczej, zaimki również wystąpią w liczbie pojedynczej (it, its):

playThe orchestra is on a tour in Europe. It will be back by the end of September. Orkiestra jest na tourne w Europie. Wróci przed końcem września.
playThe council hopes to improve its image. Rada ma nadzieję poprawić swój wizerunek.

Gdy jednak czasownik jest w liczbie mnogiej, czym sygnalizujemy, że mowa jest o poszczególnych członkach danej grupy, również zaimki przybierają formę liczby mnogiej (they, them, their):

playThe orchestra are on holiday. Most of them will be back by the end of September. Członkowie orkiestry są na wakacjach. Większość z nich wróci przed końcem września.
playThe council were asked about their plans for the future. Członków rady zapytano o (ich) plany na przyszłość.

Podobne rozróżnienie dotyczy wyboru zaimka względnego. Przy czasowniku w liczbie pojedynczej, a więc w przypadkach, gdy grupę traktujemy bardziej jako "instytucję", użyjemy zaimka which. Natomiast kiedy podchodzimy bardziej "ludzko", skupiając się na pojedynczych członkach grupy, lepiej sprawdza się zaimek who.

playThe band, which has already done a few world tours, is planning a series of concerts on several continents. Zespół, który już odbył kilka światowych tras koncertowych, planuje serię występów na kilku kontynentach.
playThe band, who have always expressed their concern about the environment, want to raise funds for animal shelters. Członkowie zespołu, którzy zawsze wyrażali swoją troskę o środowisko, chcą zebrać fundusze na schroniska dla zwierząt.

collective nouns utworzone od przymiotników

Jest też grupa rzeczowników zbiorowych utworzonych od przymiotników, np:

playthe rich bogaci, bogacze
playthe poor biedacy
playthe blind niewidomi

W tych przypadkach również używamy czasownika w liczbie mnogiej, czyli:

playThe rich don't need to worry about their future. Bogacze nie muszą się martwić o swoją przyszłość.
playThe poor feel excluded from society. Ludzie biedni czują się wykluczeni ze społeczeństwa.
playThe middle-aged find it more and more difficult to be competitive on the job market. Osobom w średnim wieku coraz trudniej jest być konkurencyjnymi na rynku pracy.
playWhen the new government announced their policy, the unemployed have lost hope for a better future. Kiedy nowy rząd ogłosił swój program polityczny, bezrobotni stracili nadzieję na lepszą przyszłość.

collective nouns — zwierzęta, rośliny i rzeczy

Teraz pora na rzeczowniki zbiorowe odnoszące się do zwierząt, roślin i rzeczy. Przedstawiamy wybrane przykłady:

playa swarm (of bees) rój pszczół
playa colony (of ants) kolonia mrówek
playa herd (of cattle) stado bydła
playa plague (of locusts) plaga szarańczy
playa school (of fish) ławica ryb
playa clump (of trees) kępa drzew
playa bouquet (of flowers) bukiet kwiatów
playa pack (of cards) talia kart
playa bunch (of keys) pęk kluczy
playa collection (of coins) kolekcja monet
playa set (of cutlery) komplet sztućców
playa constellation (of stars) konstelacja gwiazd
playa culture (of bacteria) kultura bakterii
playa flight (of stairs) kondygnacja schodów
playa flotilla (of boats) flotylla łodzi
playa nest (of wasps) gniazdo os
playa rope (of pearls) sznur pereł
playa cache (of ammunition) skład amunicji

Jako rzeczowniki zbiorowe można też rozumieć niektóre rzeczowniki, które występują w liczbie mnogiej i do których w takim rozumieniu dodajemy czasownik w liczbie mnogiej, np:

playheadquarters dowództwo
playgasworks gazownia
playworks dzieła
Postaw nam wirtualną kawę